حقيقت توبه چيست و توبه نصوح به چه توبه اي گفته مي شود؟
معناي توبه چيست؟
در كتاب قاموس در معناي كلمه ی توبه اينطور آمده است : «به معني رجوع و برگشتن است در قاموس و صحاح و اقرب الموارد قيد معصيت را اضافه كرده و گفته اند: رجوع از معصيت ولي رجوع مطلق صحيح است زيرا اين كلمه درباره ي خداي تعالي نيز بكار رفته و در او رجوع از معصيت معني ندارد مثل لَقَدْ تابَ اللَّهُ عَلَي النَّبِيِّ وَ الْمُهاجِرِينَ وَ الْأَنْصارِ »
بنابراين معنای لغوی توبه بازگشت و رجوع است، يعني وقتی گفته می شود فلان شخص از کرده خود توبه نموده است به این معنی است که از آن روش و راهی که پیش گرفته بوده است بازگشت نموده است و دیگر به آن راه و روش ادامه نمی دهد و مرتکب آن عمل نمی شود؛ و وقتی گفته می شود خداوند نسبت به بنده خود توبه نمود یعنی اینکه خداوند پس از اینکه نظر لطف و رحمتش را از بنده خود به واسطه معصیت او برداشته بود بار دیگر به رحمت و لطف به سوی او رجوع و بازگشت نموده است و رحمت خود را شامل حال او نموده است.
علامه ی طباطبايي در تفسير المیزان ذیل آیه ی 37 از سوره مبارکه بقره می فرمایند: «توبه بنده محفوف و پيچيده به دو توبه از خدا است، و در بين آن دو قرار مىگيرد، به اين معنا كه بنده در هيچ حالى از احوال، از خداى خود بى نياز نيست، و اگر بخواهد از لجنزار گناه نجات يافته، توبه كند، محتاج به اين است كه خدا چنين توفيقى به او بدهد، و اعانت و رحمت خود را شامل حال او بسازد، تا او موفق به توبه گردد، و وقتى موفق به توبه شد، تازه باز محتاج به يك توبه ديگرى از خداست، و آن اين است كه باز خدا به رحمت و عنايتش به سوى بنده رجوع كند، و رجوع او را بپذيرد، پس توبه بنده وقتى قبول شود، بين دو توبه از خدا قرار گرفته است، هم چنان كه آيه: (ثُمَّ تابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُوا، پس خدا بسوى ايشان توبه آورد، تا ايشان توبه كنند) بر اين معنا دلالت دارد.
بنابراین مقصود از توبه که خداوند آن را بر مؤمنین واجب نموده است این است که بر مؤمنین واجب است به محض اینکه از روی جهالت و غفلت مرتکب عمل خطایی می شوند به سوی خداوند بازگردند و استغفار نمایند، و این راه خطا را که به آن داخل شده اند ادامه ندهند و سریعاً از این راه بازگردند.
و البته این معنا مختص معصیت کاران است و از آنجایی که خداوند توبه را بر جمیع مؤمنین واجب نموده است باید معنایی برای توبه ی انسانهای صالح نیز وجود داشته باشد، و آن این است که انسانهای صالح که مرتکب عمل خطایی نشده اند نیز باید به سوی خداوند رجوع کنند یعنی هرگاه از یاد و ذکر خداوند غافل شدند سریعاً به ذکر و یاد او رجوع کنند و هرگاه دنیا و شؤون دنیا آنان را به خود مشغول نمود سریعاً به سوی خداوند بازگشت نمایند و غرق دنیا نشوند. این نوع توبه مخصوص انسانهای صالح و اولیای خدا و انبیا می باشد و اینکه در سیره و روش آنها می بینیم که آنها اهل توبه و استغفار بوده اند به همین معناست.
توبه نصوح چه توبه ایست؟
اما در معناي توبه ي نصوح كه خداوند مؤمنين را امر به چنين توبه اي فرموده است چند معنا ذكر شده است كه البته اين معاني بسيار به هم نزديك هستند و ما در اينجا به ذكر دومعنا اكتفا ميكنيم:
1- در بسياري از روايت توبه نصوح به توبه اي گفته شده است كه ديگر بعد از آن بازگشت به گناه وجود نداشته باشد. يعني شخص گناهكار از گناه خود توبه كند و قلباً قصد كند كه ديگر بازگشت به گناه نكند و در عمل هم ديگر مرتكب گناه نشود.
قِيلَ لَهُ مَا التَّوْبَةُ النَّصُوحُ فَقَالَ ع نَدَمٌ بِالْقَلْبِ وَ اسْتِغْفَارٌ بِاللِّسَانِ وَ الْقَصْدُ عَلَي أَنْ لَا يَعُودَ. بحارالانوار جلد 75 صفحه 48
از اميرالمؤمنين عليه السلام سؤال شد كه توبه نصوح چه توبه ايست؟ حضرت فرمودند پيشماني قلب و استغفار با زبان و قصد عدم بازگشت به معصيت.
2- توبه اي كه خالص باشد و قصد از آن فقط بازگشت به سوي خداوند باشد، يعني شخص فقط و فقط براي كسب رضاي خداوند توبه كند و نه براي هيچ چيز ديگري مثل رهايي از عذاب، حتي برخي از علما توبه اي را كه از روي ترس از عذاب باشد حقيقتاً توبه به شمار نمي آورند.
- توضیحات
- اخلاق عملی
- 16 اسفند 1390
- 4431
