درس امام شناسي امام حسن مجتبي عليه السلام
. خطبه حضرت امام حسن مجتبى عليه السّلام در اينكه مراد از شاهد در آيه : «أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَة مِن رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ» أمير المؤمنين عليه السّلام است.
از حضرت امام حسن مجتبى عليه السّلام وارد شده است. شيخ طوسى در «أمالى» به سند خود از علىّ بن الحسين از حضرت امام حسن روايت مىكند كه در ضمن خطبهاى طولانى كه در حضور معاويه ايراد كردهاند فرمود: أَقُولُ مَعْشَرَ الخَلائِقر وَ لَكُم أفئِدَة وَ أسْماعٌ: وَ هُوَ: إنّا اهلُ بَيْتٍ أكْرَمَنا اللهُ بِالإسْلَامِ و اختارَنا وَ اصْطَفَانا وَ اجْتَنابَا فَأذْهَبَ عَنّا الرِّجسَ وَ طَهَّرْنَا تَطْهِيراً، و الرِّجسُ هُوَ الشَّكُ فَلَا نَشُكُّ فِى اللهِ الحَقِّ وَ دِينِهِ أبداً، وَ طَهَّرنا مِن كُلِّ افِنٍ وَ عَيْبَة مُخْلَصِينَ إلَى آدَمَ نِعْمَة مِنْهُ، لَمْ يَفْتَرِقِ النّاسُ فِرْقَتَيْنِ إلّا جَعَلْنَا اللهُ فِى خَيْرِ مَا فاتَ الامورُ إلَى أَن يَبْعَثَ اللهُ مُحَمَّداً صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ لِلنُّبُوة وَ اخْتَارَهُ لِلرِّسالَة وَ أَنْزَلَ عَلَيْهِ كِتابَهُ ثُمَّ امَرَهُ بِالدُّعاء إلَى اللهِ عَزّ وَ جَلَّ فَكانَ أَبى عليه السّلام اوَّلَ مَنِ اسْتَجابَ لِلَّهِ تَعالى وَ لِرَسُولِهِ وَ اوَّلَ مَن آمَنَ وَ صَدَّقَ اللَهَ رَسُولَهُ، وَ قَدْ قَالَ اللهُ تَعالَى فِى كِتَابِهِ المُنْزَلِ عَلى نَبِيِّهِ المُرْسَلِ: «أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَة مِن رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ». فَرَسُولُ اللهِ الَّذى عَلَى بَيِّنَة مِن رَبِّهِ وَ أَبِى الَّذى يَتلوُهُ شَاهِدٌ مِنْهُ. ساق الخطبة و هىَ طويلة. [1]
«اى گروه مردم كه دلهائى داريد و گوشهائى، به شما مىگويم: ما خاندانى هستيم كه پروردگار ما را به اسلام گرامى داشته و انتخاب نموده و از ميان خلائق برگزيده است و از هر گونه رجس و آلايشى مبرّا داشته و به منزل طهارت و پاكى رسانيده است. رجس به معنى شك است، و ما در حقّانيت پروردگار و دين او أبداً شك نياورديم، و ما را از هر كدورت و منقصتى خالص نموده، و سلسله پدران ما را تا آدم از نعمت خلوص برخوردار نموده است، و هيچگاه مردم به دو دسته منقسم نشدند مگر آنكه خداوند ما را در دسته بهتر قرار داد در تمام امور به انقضاى دهور تا آنكه پروردگار محمّد صلّى الله عليه و آله و سلّم را به نبوّت اختيار فرمود و قرآن مجيد را بر او نازل كرد و او را امر به تبليغ و دعوت مردم به سوى خود نمود، پدر من اوّل كسى بود كه دعوت خدا و رسول او را لبيّك گفت و اوّلين كسى بود كه ايمان آورد و تصديق خدا و رسول خدا را نمود، و خدا در كتاب كريمش اين آيه را در شأن او فرستاد: أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَة مِن رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْه، رسول خدا صاحب مقام بيّنه و پدرم شاهد از اوست كه در كنار و به دنبال اوست». شيخ طوسى از حضرت امام حسن اين خطبه بسيار طولانى و با سند را تا پايان آن نقل نموده است. و علّامه طباطبائى نيز مقدار حاجت از آنرا راجع به آيه مورد بحث در تفسير خود از «أمالى» شيخ نقل كردهاند. [2]و قندوزى حنفى هم خطبه حضرت امام حسن و استشهاد به اين آيه شريفه را نقل كرده است.[3]
دهم- روايات بسيارى است كه از خود حضرت أمير المؤمنين عليه السّلام روايت شده است. اين روايات به چند دسته از نقطه نظر مضمون تقسيم مىشوند: اوّل: رواياتى كه در آنها فقط استشهاد حضرت را به آيه مورد بحث بيان مىكند. ابن شهرآشوب از حافظ أبو نعيم اصفهانى به سه طريق از ابن عبّاس روايت كرده است كه گفت: سَمِعْتُ عَلِيّاً يَقُولُ: قَولُ اللهِ تَعالىَ: «أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَة مِن رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْه» رَسُولُ اللهِ صَلَّى الله عليهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ عَلَى بَيِّنَة وَ انَا الشّاهِدُ.[4]«از أمير المؤمنين عليه السّلام شنيدم كه در اين آيه مباركه مىفرمود: مراد از صاحب بيّنه رسول خدا و مراد از شاهد من هستم».
و شيخ سليمان قندوزى نظير اين روايت را از حموينى در «فرائد السمطين» از ابنعبّاس و از زاذان از حضرت أمير المؤمنين عليه السّلام نقل كرده است.[5] و نيز از حموينى با اسناد خود از جابربن عبد الله و با اسناد ديگر از بُخترى و هر دوى آنان از أمير المؤمنين عليه السّلام روايت كردهاند.[6]و نيز از أبو نعيم اصفهانى و ثعلبى و واقدى با اسانيد خود از ابن عبّاس و زاذان و جابر و همه آنها از أمير المؤمنين عليه السّلام روايت كردهاند.[7]و علّامه طباطبائى مدّ ظلّه از «تفسير برهان» از ابن مردويه از أمير المؤمنين عليه السّلام نقل كردهاند.[8] و سيوطى از أبو حاتم و ابن مردويه و أبو نعيم در كتاب «معرفتِ صحابه»[9] و نيز از ابن مردويه و ابن عساكر از أمير المؤمنين عليه السّلام روايت كرده است. و حاكم حسكانى با يك سند از عبّاد بن عبد الله،[10] و با سند ديگر از عبّاد بن عبد الله[11] و با سند ديگر نيز از حارث[12] از أمير المؤمنين عليه السّلام روايت كرده است.
دوّم: رواياتى است كه در آنها حضرت مىفرمايد: اگر كرسى قضاوت براى من قرار دهند من براى تمام اهل ملل آسمانى طبق كتابشان حكم مىكنم، و در بين، شأن نزول آيه مورد بحث را درباره خود بيان مىفرمايد. حموينى در «فرائد السمطين» با سلسله سند خود از زاذان روايت كرده قال: سَمِعْتُ عَلِيًّا يَقُولُ: وَالَّذى فَلَقَ الحَبَّة وَ بَرَأ النَّسَمَة لَوْ كُسِرَتْ لى وَسادَة (يقولُ ثُنِّيَتْ) فَأجْلِسْتُ عَلَيْها لَحَكَمْتُ بَيْنَ أهلِ التَّوراة بِتَوراتِهِمْ، وَ بَينَ أهلِ الانجِيلِ بِانجِيلِهِمْ، وَ بَيْنَ أهلِ الزَّبُورِ بِزَبُورِهِمْ، وَ بَيْنَ أَهْلِ الفُرقانِ بِفُرْقَانِهِمْ. وَالَّذى فَلَقَ الحَبَّة وَ بَرَأ النَّسَمَة مَا مِنْ رَجُلٍ مِنْ قُرَيشٍ جَرَتْ عَلَيْهِ المَواسِى إلّا وَ انَا أعرِفُ آيَة تَسُوقُهُ إلَى جَنَّة او تَسُوقُهُ إلَى نَارٍ، فَقَامَ رَجُلٌ فَقَالَ: أيِّشْ نَزَلَ فِيكَ؟ فَقَالَ عَلِىُّ عَليه السَّلَامُ: أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَة مِن رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ» فَرَسُولُ الله صَلَّى الله عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ عَلَى بَيِّنَة مِن رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ انَا شَاهِدٌ مِنْهُ.[13]
زاذان گويد: «شنيدم كه أمير المؤمنين عليه السّلام مىفرمود: سوگند به خدائى كه دانه را در ميان زمين مىشكافد و روح و روان را مىآفريند اگر كرسى قضاوت را براى من قرار دهند و مرا بر روى آن بنشانند هر آينه در بين اهل تورات به تورات آنها حكم خواهم نمود، و در بين اهل انجيل به انجيل آنها، و بين اهل زبور به زبور آنها، و بين اهل قرآن به قرآن آنها. سوگند به خدائى كه دانه را مىشكافد و روان را مىآفريند هيچ مردى از قريش نيست كه تيغ سر تراشى بر سر او عبور كرده باشد مگر آنكه من آيهاى را مىدانم كه درباره او نازل شده و او را به سوى بهشت يا به سمت جهنّم روانه مىكند. مردى برخاست و عرض كرد: درباره تو اى امير مؤمنان چه آيهاى نازل شده است؟ حضرت فرمود: أَفَمَنْ كَانَ عَلَى بَيِّنَة مِن رَبِّهِ وَ يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْه، رسول خدا صاحب بيّنه از طرف پروردگار است و من در دنبال و پهلوى او شاهد خواهم بود.»
امام شناسى، ج4، ص : 156 تا 158
[1] غاية المرام» ص 361 حديث پنجم.
[2] تفسير الميزان» ج 10، ص 199.
[3] ينابيع المودّة» ص 99.
[4] تفسير الميزان» ج 10، ص 201.
[5] ينابيع المودّة» باب 26 ص 99.
[6]همان مصدر.
[7] همان مصدر.
[8] تفسير الميزان» ج 10، ص 201.
[9] الدّرّ المنثور» ج 3، ص 324.
[10] شواهد التنزيل» ج 1، ص 275.
[11] همان كتاب ص 276.
[12] همان كتاب، ص 278.
[13] غاية المرام" ص 359 حديث چهارم.
- توضیحات
- امامت
- 15 مرداد 1391
- حجة الاسلام شیخ جعفر كمالي
- 5048