حكمت 42 نهج البلاغه
امام(امیرالمؤمنین علیه السلام) به يكى از يارانش كه بيمار بود فرمود:
جَعَلَ اللَّهُ مَا كَانَ مِنْ شَكْوَاكَ حَطًّا لِسَيِّئَاتِكَ- فَإِنَّ الْمَرَضَ لَا أَجْرَ فِيهِ- وَ لَكِنَّهُ يَحُطُّ السَّيِّئَاتِ وَ يَحُتُّهَا حَتَّ الْأَوْرَاقِ- وَ إِنَّمَا الْأَجْرُ فِي الْقَوْلِ بِاللِّسَانِ- وَ الْعَمَلِ بِالْأَيْدِي وَ الْأَقْدَامِ- وَ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ يُدْخِلُ بِصِدْقِ النِّيَّةِ- وَ السَّرِيرَةِ الصَّالِحَةِ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ الْجَنَّةَ
ترجمه
«خداوند، رنج تو را باعث برطرف شدن گناهانت قرار داده، البته بيمارى پاداشى ندارد، امّا گناهان را از بين مىبرد، و آنها را مانند برگ درختان مىريزد، بلكه پاداش در گروى گفتار زبان و كردار دست و پاهاست، خداوند پاك- هر كه را از بندگانش بخواهد- به دليل شايستگى و پاكدلى وارد بهشت مىسازد».
شرح
سيد رضى- خدايش رحمت كند- مىگويد: «مقصود امام (علیه السلام) اين است كه بيمارى خود پاداشى ندارد، زيرا بيمارى از قبيل چيزهايى است كه سزاوار عوض دادن است، از آن رو كه فعل خداى متعال از بيمارى و درد و نظير اينها نسبت به بنده عوض دارد، اما مزد و پاداش تنها در برابر كارى است كه بنده انجام مىدهد، بنا بر اين امام (علیه السلام) فرق بين عوض و پاداش را بر اساس علم فراوان و انديشه رساى خود بيان كرده است». امام (علیه السلام)، براى صحابى خود، بدانچه امكان داشت دعا فرموده است، كه همان از بين رفتن گناهان به وسيله بيمارى است، اما براى او اجر و مزد نخواسته است، با اين استدلال كه بيمارى پاداش ندارد. راز مطلب اين است كه اجر و پاداش در گرو كارهايى است كه بايد انجام گيرد، همان طورى كه امام (علیه السلام) با اين بيان اشاره فرموده است: براستى كه پاداش در گفتار و... پاهاست. امام (علیه السلام) عبارت: اقدام (پاها) را از اقدام به عبادت، و همين طور، هر ترك عادتى كه مانند روزه گرفتن و امثال آن به منزله انجام كارى مىباشد، كنايه آورده است. و ليكن بيمارى نه كار بنده است و نه ترك عملى كه معمولا انجام مىگيرد.
امّا اين كه بيمارى، گناهان را از بين مىبرد به دو جهت است: 1- براستى نيروى شهوت و غضب بيمار، كه ريشه تمام گناهان و مفاسد است. شكسته و سست مىشود.
2- اقتضاى بيمارى اين است كه انسان، در آن حال، با توبه و پشيمانى از گناه به طرف پروردگارش باز مىگردد و تصميم بر ترك آن قبيل كارها مىگيرد، همان طورى كه خداى تعالى فرموده است: وَ إِذا مَسَّ الْإِنْسانَ الضُّرُّ دَعانا لِجَنْبِهِ أَوْ قاعِداً أَوْ«». به اين ترتيب آن گناهانى كه در حقيقت نفس جايگزين نشدهاند، بزودى از بين مىروند، و گناهانى كه به صورت ملكه در آمدهاند، بسا كه در طول بيمارى، با ادامه پشيمانى و بازگشت به جانب خدا، برطرف مىگردند. امام (علیه السلام) كلمه حطّ: نابودى را براى نابودى گناهان استعاره آورده از باب تشبيه- در قدرت نابودسازى و زدودن- به محو كردن اوراق كتاب. آن گاه امام (علیه السلام) با عبارت: انّ اللّه... بر اين نكته توجه داده است كه هرگاه بنده خدا- با صدق نيّت و با قلبى پاك- رنج بيمارى خود را به حساب خدا بگذارد، اين خود، زمينه رسيدن اجر و پاداش بر او شده و باعث ورود او به بهشت مىگردد. و از بين بردن ملكاتى كه با قصد قربت به خدا همراهند نيز وارد در اين قسمتند.
سخن سيد رضى- رحمة اللّه- به روش مذهب معتزله است.
حکمت 42
ترجمه شرح نهجالبلاغه (ابنميثم)، ج 5 ، صفحهى 447
- توضیحات
- نهج البلاغه
- 07 مرداد 1391
- حجة الاسلام شيخ علي محمدكياني
- 7551
