داستان سرودن فرزدق قصيده خود را درباره امام سجّاد عليه السّلام‏

علّامه مجلسى- رضوان الله تعالى عليه- در «بحار الانوار» از «مناقب» ابن شهرآشوب حكايت مى‏كند كه وى از «حِلْيَه» و «أغَانى» و غيرهما روايت نموده‏ است كه:

هشام بن عبد الملك، حجّ نمود و از كثرت و ازدحام جمعيّت قدرت بر استلام حجر الأسود پيدا نكرد. در اين حال براى وى منبرى نصب كردند، بر روى آن جلوس نمود و اهل شام گرداگرد او را گرفتند، در اين ميانه على بن الحسين عليهما السّلام براى طواف كردن وارد مطاف شد و بر بدن او إزارى بود و رِدائى. از جهت سيما و صورت زيباترين چهره را داشت، و از جهت بوى خوش، بهترين و دل انگيزترين بوها از وى متصاعد بود، در پيشانيش از أثر سجده حضرت معبود همچون زانوى بز پينگى برآمده بود. شروع كرد به طواف نمودن. چون به موضع حجر الأسود رسيد، از هيبت و ابّهت او، مردم خود به خود كنار رفته و راه دادند تا استلام حجر كرد.

آنگاه كه حجر شهادت داد...

 منازعه حضرت سجّاد عليه السلام با محمد بن حنفيّه در امر امامت‏

بارى در آخر كتاب «مدارك الاحكام» كه از كتب نفيسه فقهيّه است در ضمن بيست خبرى كه متضمّن فوائدى است مى‏گويد: شانزدهم، خبرى است صحيح كه كلينى از ابو عبيده حَذّاء، و زراره و هر دو نفر آنها از حضرت باقر و حضرت صادق عليهما السّلام روايت كرده‏اند كه چون حضرت سيّد الشّهداء عليه السلام شهيد شدند محمّد ابن حنفيّه كه فرزند امير المؤمنين بود فرستاد نزد حضرت سجّاد زين العابدين علىّ ابن الحسين و با آن حضرت در مجلسى خلوت كرد و گفت: اى فرزند برادر من مى‏دانى كه رسول خدا بعد از خود به امير المؤمنين وصيّت كرد و سپس به امام حسن و پس از آن به امام حسين عليه السّلام، و پدر تو عليه السّلام كشته شده و وصيّتى نكرده است و من عموى تو هستم و همطراز با پدر تو و من فرزند علىّ هستم و من با اين سنّ و سابقه‏اى كه دارم از تو كه نوجوانى، به امر امامت سزاوارترم، بنابراين در امر وصيّت و امامت با من نزاع مكن و احتجاج منما. حضرت سجّاد عليه السّلام فرمود:

يا عَمِّ اتَّقِ اللهَ وَ لا تَدَّعِ ما لَيْسَ لَكَ بِحَقٍّ، انِّى اعِظُكَ انْ تَكُونَ مِنَ الْجاهِليَن.

 «اى عمو جان از خدا بپرهيز و دنبال مقامى كه شايسته تو نيست مرو، من به تو پند و اندرز مى‏دهم كه مبادا از جاهلين باشى».

پدر من قبل از آنكه متوجّه به سوى عراق شود به من وصيّت كرد، و در امر امامت از من پيمان گرفت قبل از يك ساعت كه در كربلا كشته شود، و اينك اسلحه رسول خدا كه علامت امامت است در نزد من است متعرّض اين مقام مشو مى‏ترسم كه بدين سبب عمرت كوتاه و حالت تباه گردد. خداوند تعالى امامت را در اولاد حضرت حسين قرار داده است؛ و اگر مى‏خواهى يقين پيدا كنى بيا با هم برويم نزد حَجَر الاسود و او را حَكَم قرار داده و از او سؤال كنيم.

حضرت باقر فرمودند: اين كلام بين آنها در مكّه واقع شد. پس هر دو آمدند به سوى حَجَر الاسود، حضرت سجّاد عليه السّلام به محمّد ابن حنفيّه گفتند: ابتدا كن به تضرّع و ابتهال به سوى خداوند و بخواه كه حَجَر الاسود را براى تو به گفتار درآورد و سپس از حجر الاسود سؤال كن. محمّد ابن حنفيّه ابتهال و تضرّع كرد و از خدا خواست و سپس از حَجَر سؤال كرد و پاسخى نشنيد. حضرت سجّاد فرمود: اى عمو جان اگر تو امام و وصى بودى هر آينه‏ حَجَر پاسخ تو را مى‏داد. محمّد گفت: تو اى برادرزاده بخوان خدا را و دعا كن و از حَجَر سؤال كن. حضرت سجّاد خواندند خداى عزّ و جلّ را آن مقدارى كه خواستند و سپس گفتند: اى حجر تو را سوگند مى‏دهم به آن خدائى كه در تو ميثاق انبيا و ميثاق اوصياء و ميثاق جميع خلائق را قرار داده است اينكه بگوئى وصى و امام بعد از حسين ابن على كيست؟ گفت: كه حَجَر به حركت آمد به طورى كه نزديك بود از جاى خود بيفتد و خداوند به زبان عربى فصيح او را به سخن درآورد و گفت: وصيّت و امامت بعد از حسين بن على عليهما السّلام براى علىّ بن الحسين بن فاطمة بنت رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم است. در اين حال محمد ابن حنفيّه مراجعت نمود در حالى كه ولايت حضرت سجّاد را پذيرفت و به عهده گرفت‏

                        امام شناسى، ج‏3، ص: 37

حج امام سجاد علیه السلام در کودکی

عبد الله بن مبارك گفت سالى براى انجام حج بمكه رفتم در بين راه پسركى هفت يا هشت ساله بود كه در كنار حجاج ميرفت زاد و توشه و مركب سوارى هم نداشت پيش رفته سلام كردم عرض كردم با چه كسى اين بيابانها را طى ميكنى فرمود با آفريننده‏ى اين بيابان. جوابش بنظرم خيلى بزرگ آمد.

گفتم كو خوراك و مال سواريت؟ فرمود خوراك من تقواى من است و مركبم دو پايم و هدفم مولايم. باز در نظرم بزرگ آمد، عرضكردم پسرم از كدام خانواده هستى؟ فرمود از اولاد عبد المطلب. تقاضا كردم واضح‏تر بگويد، فرمود از بنى هاشم باز گفتم آشكارتر بگو، فرمود از اولاد فاطمه زهراء عليها السلام، عرضكردم آقاى من هيچ شعر گفته‏اى؟ فرمود آرى. تقاضا كردم يكى از شعرهايش را برايم بخواند، اين شعر را خواند.
لنحن على الحوض رواده ندود و نسقى وراده‏
و ما فاز من فاز الا بنا و ما خاب من حبنا زاده‏
و من سرنا نال منا السرور و من ساءنا ساء ميلاده‏
و من كان غاصبا حقنا فيوم القيامة ميعاده‏

در اين موقع از نظرم پنهان شد تا مكه او را نديدم پس از انجام اعمال حج در بازگشت در ابطح ديدم مردم اطراف يك نفر را گرفته‏اند نگاه كردم ديدم‏ همان پسرك است پرسيدم كيست گفتند : زين العابدين عليه السلام است.

زندگانى امام سجاد(ع)و امام محمد باقر(ع)، ترجمه بحار الأنوار ،ص:63-64

ناله اي جانسوز دلها را پريشان مي كند
كيست اين غمديده كز سوز دل افغان مي كند
كيست بانوي سيه پوشي كه هر روز از سحر
مي رود كنج بقيع و ناله از جان مي كند
سالها از ماجراي كربلا بگذشته باز
اين زن غمديده ياد از آن شهيدان مي كند
اين نه كلثوم است ني زينب بود ام البنين
كاين چنين آه و نوا در آن بيابان مي كند
مي كشد با حسرت بسيار نقش چار قبر
وز غم هر يك خروش از قلب سوران مي كند
دم به دم گويد نخوانيدم دگر ام البنين
زين بيان دلهاي جمعي را پريشان مي كند
چون بياد آرد ز درد و داغ جانسوز حسين
جاري اشك از ديده خون دل بدامان مي كند
او بريزد اشك غم بهر حسين و در عوض
فاطمه در ماتم عباس افغان مي كند